Kaliteli bir araştırma makalesi nasıl hazırlanır/yazılır?

Henüz doktora tez aşamasında, tez izleme kurullarına girmekte olan biri için hayli iddialı bir cevap olur yukarıda soruya bir şeyler söylemek. Hele hele binlerce atıfı, yüzlerce yayını olan akademisyenlerin olduğu bir dünyada bu bana düşmez lakin benim bu işi öğrenmem gerekir ki akademik araştırma ve yayın sürecimi düzgünce devam ettireyim.

Baştan sona kendimin hazırladığım bir makale aynı gün 3 dergiden ardı ardına reddedilince danışman hocam Doç. Dr. Mustafa Servet KIRAN’ın “Daha kaç dergiden ret almayı bekliyorsun?” sorusuna 24 saat dolduğundan dolayı cevap veremedim 🙂

Bu işin içinde olmayanlar çok kötü bir makale hazırladığımı düşünebilir lakin buradaki yazı okunursa süreçle ilgili daha fazla bilgi sahibi olabilirler.

Neyse bu kadar geyik yeter, bu arada geyiksiz hayat da olmaz. Bu yazıda “Rules of thumb for writing research articles “başlıklı Tomislav Hengl ve Michael Gould tarafından yazılmış ve 2002 yılında yayınlanmış makaleden bahsedeceğiz. Bahsi geçen yazarlar binlerce atıfa sahip bu alanda söz söyleyebilecek kişiler olarak görülebilir, biz de onların tavsiyelerini dinleyelim. İngilizce bilenler ve benim ek görüşlerimi merak etmeyenler direk ilgili makaleyi buraya tıklayarak okuyabilir.

Okumaya sondan başlayacağım çünkü beni bu makaleyle tanıştıran zaten APPENDIX kısmı, 40 adım sıralanmış, 40 hadis gibi 🙂 Demek ki bazı rakamlar tüm dünyada ortak. 40 madde çerçevesinde biraz genişleterek makaleden edindiğim bilgileri derlemiş oldum.

40 Adımda Bir Araştırma Makalesi Nasıl Yazılır?

İlk 22 adımda taslağımızı hazırlıyoruz.

1. Güzel bir başlık seçin. Kısa (7-10 kelime) ve basit olsun. (“An investigation of… “, “The analysis of… “, “Effect of… “, “Influence of…”, “New method…) gibi dolambaçlı kelimeleri kullanmayın diye tavsiye etmiş ama bu konuda aynı düşüncede değilim fakat çok uzarsa başlık bu kelimeleri silmek zaten ilk yapılacak harekettir.
2. Konuyu açıklayın ve terminolojiyi açıklayın. Anlatım şimdiki zaman ile yapılabilir.
3. Bu konunun neden önemli olduğunu vurgulayın.
4. Bu konuyla ilgili şimdiye kadar neler yapıldığını anlatın. Literatür anlatımı geçmiş zaman ile yapılabilir.
5. Literatürdeki boşluğa dikkat çekerek çalışmanın nereyi dolduracağını vurgulayın.
6. Araştırma sorularını vurgulayın.
7. Hedefi ve amaçları ortaya koyun.
8. Metodolojik adımları listeleyin. Geçmiş zaman ve aktif (etkin) anlatım kullanılabilir. Çok bilindik teknikleri ayrıntılı anlatmayın. Olabildiğince basit bir anlatım yapmaya çalışın.
9. Kullanılan metodolojilerin arkasındaki teorileri açıklayın.
10. Deneysel tasarım ortamını açıklayın. Bu bölümde çalışmanın tekrar üretilebilirliğini (reproducibility) sağlamak için olabildiğince eksiksiz bir anlatım yapmak çok önemlidir.
11. Teknik detaylarıyla çalışmanın amacını anlatınız.
12. Özet sonuçları verin.
13. Farklı sonuçlarla kıyaslayın. İstatistiksel testlerle sonuçlarınızı destekleyin.
14. Bulduğunuz/keşfettiğiniz sonuçlara daha fazla odaklanın.
15. Netice (Conclusion) bölümünde araştırma sorularını cevaplandırın. Sonuçları tekrar etmeyin. Çok güçlü ifadelerden kaçının.
16. Cevaplarınızı savunun ve destekleyin.
17. Çakışan sonuçlar, beklenmeyen bulgular ve diğer çalışmalarla bariz farklılıklar varsa açıklayın.
18. Çalışmanın sınırlarını belirtin.
19. Bulguların önemini belirtin.
20. Yeniliği belgeleyin.
21. Sonraki çalışmalardan bahsedin.
22. ÖZET’i yazın. Ne yapıldı, ne bulundu, ana sonuç ve katkılar nelerdir? -miş’li geçmiş zaman ve pasif (edilgen) anlatım kullanın. Özet makalenin okunup okunmaması ile ilgili kararın verildiği yerdir o yüzden olabildiğince dikkatli bir şekilde hazırlanmalıdır.

Yukarıdaki adımları tamamlayıp taslak oluşturulduktan sonra gözden geçirme bölümüne geçebilirsiniz.23. Başlık yeterinde açık ve içeriği ve bulguları tam temsil edebiliyor mu?

• 23. Başlık yeterinde açık ve içeriği ve bulguları tam temsil edebiliyor mu?
• 24. Anahtar kelimeler açık ve aşina mı? Herhangi bir veri tabanında makalenizin hangi kelimeler arandığı zaman çıkmasını istiyorsunuz?
• 25. Amaçlar okuyucu için yeterince açık ve alakalı mı?
• 26. Tüm değişkenler, teknikler ve materyaller listelenmiş, açıklanmış ve mevcut bilgilere bağlı mı? Sonuçlar tekrarlanabilir mi?
• 27. Tüm sonuçlar ve karşılaştırmalar, ortaya konan sorular / hedeflerle alakalı mı?
• 28. Bazı açıklamalar ve bulgular metinde, tablolarda ve figürlerde tekrar ediliyor mu?
• 29. Netice sorulara yeterince cevap veriyor mu?
• 30. Bulgular bilim topluluğu tarafından kabul edilmeyecek düzeyde mi?
• 31. Metin uyumlu, açık ve ana konuya odaklanmış mı?
• 32. Özet tek başına okunup-anlanacak düzeyde mi?

Gözden geçirme kısmı da bittikten sonra cilalama/parlatma aşamasına geçiyoruz.

• 33. Uygun zamanlar ve anlatım dili (aktif-pasif) kullanılmış mı?
• 34. Bütün denklemler matematiksel olarak doğru ve metin içerisinde izah edilmiş mi?
• 35. Bütün kısaltmalar izah edilmiş mi?
• 36. “very”, “better”, “may”, “appears”, “more”, “convinced”, “impression” kelimelerini kullanmaktan kaçının.
• 37. Tüm kısaltmalar, ölçü birimleri, değişkenler ve teknikler uluslararası olarak kabul ediliyor mu (IS)?
• 38. Bütün şekiller alakalı ve iyi kalitede mi?
• 39. Metindeki tüm şekiller, tablolar ve denklemler listelenip belirtilmiş mi?
• 40. Tüm referanslar alakalı, güncel ve erişilebilir mi?

Bir araştırma makalesi uluslararası olarak kabul görmüş olan IMRaD (Introduction Methods Results and Discussion) yapısına sahip olmalıdır. Yapısal ve stilsel olarak kabul görmüş bir makalenin yayınlanma şansı artmaktadır. Zaten yukarıda belirttiğim retlerden birini gerekli yapısal ve stilsel düzenlemeleri düzgün yapmadığımdan almıştım 🙂 Bahsi geçen çalışma ana dili İngilizce olmayan araştırmacılara sistemli ve kabul edilebilir bir makalenin nasıl olması gerektiğini anlatmak için çabalamaktadır ki bu tam olarak bana lazım olan şey.

Genellikle görülen ret gerekçeleri:

1. Alakasız konu veya konunun çok yerel kalması
2. Yenilik olmaması
3. Konu, amaç ve netice arasında bağlantının olmaması
4. Belirsiz ve yanıltıcı tartışma
5. Yetersiz metodoloji veya sonuçlar
6. Net olmayan,odaklanılmamış ve tutarsız metin
7. Kusurlu tasarım, yetersiz ve az sonuçlar

Bir makalenin ana başlıkları, alt başlıkları ve içerikleri ile ilgili akış diyagramı:

Giriş ve Netice bölümlerinin içeriği ile ilgili de şöyle bir şekil hazırlanmış:

Makaleyi okurken güzel bir soru denk geldi:

Who decides that it is a good research article?

(İyi bir araştırma makalesi olduğuna kim karar veriyor?)

İyi bir araştırma makalesi iyi bir yemek tarifi gibi düşünülebilir. Aynı malzemeler ve aynı oranlar ile aynı yemeğin elde edildiği gibi aynı veriler ve anlatım ile de aynı sonuçlar elde edilebilmelidir.

Altın Kurallar:

1. Kendiniz için değil okuyucu için yazın.
2. Bir hikaye gibi anlatın ve odak noktanızı kaybetmeyin.
3. Konuşuyormuş gibi yazın, sonra gözden geçirin, en son cilalayın.
4. En basit nasıl anlatılabilirse öyle anlatın.
5. Kesin, somut olabildiğince net anlaşılacak kelimelerle anlatım yapın.
6. Laf kalabalığı yapmayın. Tekrardan kaçının. Bilinen terminoloji ve tekniklerle ilgili aşırı izahata girmeyin.
7. Çalışmanız ile diğerleri arasındaki farkı hissettirin. Belirgin olsun.
8. Güçlü cümleler kurun.
9. Kendinizi eleştirin ve sonuçlar yetersizse veya anlatım problemli ise bunun sorun çıkaracağını ve bu durumu düzeltmeniz gerektiğini kabul edin.

Bitirirken, unutmadan, hakikaten, “İyi bir araştırma makalesi olduğuna kim karar veriyor?” …